RONDREIS BALI SULAWESI FLORES KOMODO 7 – 26 JUNI 2025
Dag 1 en Dag 2
Via de opstapplaatsen Venray,Horst en Tegelen reden we richting Düsseldorf voor onze vlucht via Dubai naar Bali. Vanwege de 6 uur tijdverschil kwamen we daar in de namiddag aan en stond na alle formaliteiten met o.a. het aanschaffen van een visum en de douaneformaliteiten die wel een beetje moderner kunnen onze chauffeur al op ons te wachten om de rit naar het hotel voor de komende 2 nachten uit te voeren.
Dag 3
Een dagje om lekker bij te komen van de lange heenreis. Iedereen kon op zijn eigen manier deze invullen en de omgeving verkennen. Alvorens terug te keren naar Nederland zullen we hier ook nogmaals verblijven.
Dag 4
Nadat we gisteren de dag zelf ingevuld hadden in Sanur liep deze ochtend om 4.00 uur de wekker af om vervolgens om 4.30 uur richting het vliegveld van Denpasar te rijden voor de vlucht om 7.00 uur naar Makassar op Sulawesi. Vanwege het vroege vertrek kregen we een goed gevulde ontbijtkoek mee die op het vliegveld genuttigd werd. Perfect op tijd vertrokken we voor een 1.15 uur durende vlucht naar Makassar; de hoofdstad van Sulawesi. Na ontvangt door onze lokale gids Cornelius en de drie chauffeurs werden we verdeeld over de 3 luxe busjes waarmee we de reis op dit deel van Indonesië met zijn 17 miljoen inwoners van de in totaal 270 miljoen! In heel Indonesië gingen maken. In eerste instantie reden we door de stad om vervolgens in het buitengebied te geraken. Het zuiden van dit eiland is een echt Moslim gebied, Het eiland is onderverdeeld in Regentschappen met ieder zijn eigen bestuur. Bij ons te begrijpen als provincies. Grote steden zoals Makassar hebben wel een burgemeester. Elk Regentschap is autonoom en kan zelf beslissingen nemen. Onze eerste stop voor een kopje koffie was niet erg succesvol want er werd alleen thee geserveerd! Bij de volgende plek was het wel raak en konden we genieten van een eerste kopje Sulawesi koffie. We reden verder en kwamen steeds meer in lokaal leefgebied terug met huizen op palen om te beschermen bij aardbevingen en om ongewenste dieren geen toegang te geven tot der woning. We reden door een gebied met enorm veel vijvers gevuld met brak water waarin snapper; een soort koraalvissen en garnalen gekweekt werden. Ook zagen we aan de kust hoe op traditionele manier vist gevangen werd door een net in zee te laten zakken en dit na enige tijd weer op te halen. Behalve vissen zwemmen hier ook krokodillen en boa constrictor in de wateren die wel tot 7 meter lang kunnen worden. Soms worden ze gevangen want in het noorden van dit eiland woont een stam die ze ook eet! Ook zagen we onderweg grijze gebouwen met ronde gaten en gleuven. Hier bouwen zwaluwen een nestje met hun speeksel. Deze worden geoogst en verkocht als dure delicatesse naar China en Jappen om er soep van te maken!
Ook zagen we tussen de rijstvelden steenfabrieken die gebruik maken van het rivier slib dat de velden steeds een stukje hoger maakt. Deze worden dan afgegraven om er vervolgens stenen van de bakken op een primitieve manier. Inmiddels was het tijd voor een lokale lunch met uitzicht op zee. Het eiland telt in totaal 6 provincies. De belangrijkste inkomstenbronnen zijn; Landbouw, Rijstteelt met soms 3 oogsten per jaar afhankelijk van de soort. Er wordt ook Nikkel gewonnen echter de Chinezen hebben hierbij een grote vinger in de pap. Gedurende onze rit zien we links en rechts ook veel overheidsgebouwen de revue passeren. Een baantje bij de overheid geeft een gegarandeerd goed pensioen. We passeren de plaats Pankep met zijn 360.000 inwoners. Dus echt een grote plaats als je bedenkt dat er geen hoogbouw is. Deze gemeente heeft een oppervlakte van maar liefst 12000 km2 omdat er een 100-tal kleine eilandjes toe behoren. Vroeger reed men veel met een fietstas ofwel becak. Tegenwoordig zit er een bromfiets aan gekoppeld zodat er niet meer getrapt hoeft te worden! We passeren de grootste cementfabriek van Oost-Indonesië; Tonasa. Met een eigen haven wordt van hier uit cement geëxporteerd naar diverse andere eilanden van de archipel. We passeren verderop diverse kleine en iets grotere plaatsen en maken nog een mooie foto/koffieshop bij de vrouwelijke berg met een prachtig uitzicht. We hadden geluk want een aardverschuiving eerder deze dag versperde een verdere doorgang op onze route. Geluk bij een ongeluk ging de weg net weer open toen we wilden vertrekken. Via een weg met hinderden bochten en veel schade aan de weg door het zware vrachtverkeer kwamen we aan in een ander Regentschap waar het Christendom overheerst. Hier wordt blijkbaar het hele jaar door Kerst gevierd want overal stonden brandende kerstbomen, Ook rond de grote vijver die nog stamt uit de Nederlandse tijd evenals de kerk die er langs stond was het een kleurrijke bedoening. 310 kilometer verder vanaf ons startpunt vandaag kwamen we aan in Toraja waar we allereerst nog konden genieten van een heerlijke warme maaltijd in een lokaal restaurant. Onze jarige job Peter trakteerde iedereen op een drankje. Niet veel verderop lag ons hotel Toraja Misiliana hotel met zijn prachtige gevels voor elke hotelkamer. Na een welkomstdrankjes en lokaal getrommel kon iedereen na deze lange dag zijn bedje opzoeken voor een welverdiende nachtrust.
Dag 5
Bij het ontwaken opende zich een nieuwe wereld voor ons nadat we ons hotel alleen in de nachtelijke uren hadden gezien. Een enorm complex midden tussen de rijstvelden van Toraja met een bloemenpracht en hotelkamers met de daken die eruit zien als de boten waarmee de Chinezen ooit dit gebied over de rivier ontdekt hebben. Een uitgebreid ontbijt met een rijke keuze met een eigen huisbakkerij voor brood en gebak. We reden in korte tijd naar een bijzondere belevenis; de begrafenis van de burgemeester van de stad. Het is een ritueel dat wij niet kennen. De persoon in kwestie was 6 maanden geleden al overleden. Er wordt een speciaal terrein aangelegd voor dit evenement. Het lichaam lag gebalsemd thuis zodat iedereen alle tijd had om afscheid van hem te nemen. Wij waren uitgenodigd als “familie” en zaten 1e rang. Overal lagen varkens vastgebonden te wacht op het lot dat hun te wachten stond. Ook voor veel waterbuffels zou het leven niet lang meer duren. Het zijn allemaal geschenken van familie en bekenden aan de achtergeblevenen van de overleden persoon. Er volgden diverse rondgangen met familieleden en een groep vrouwen die met koffie, thee en koekjes langs de overledene liepen. Iedere bezoeker dient een geschenk mee te brengen. Wij hadden 2 sloffen sigaretten meegebracht. De vrouwen gebruiken hier nog pruimtabak! Uiteindelijk werden er met veel gekrijs een 3 tal varkens gedood en meteen geslacht. Sommige varkens en buffels blijven in leven. De rest wordt genuttigd en bezoekers krijgen ook een stuk vlees mee naar huis om het daar te bereiden. De ceremonie zou nog de hele dag verder gaan. Wij hebben de kinderen van de familie nog gecondoleerd en vertrokken voor de volgende activiteit. Iedereen had intussen wel gemerkt dat wij de attractie waren want er werden vaak foto’s van ons gemaakt. Het is een eiland wat gelukkig nog niet door het grote publiek ontdekt is. We reden een klein stukje en kwamen aan bij de grootste waterbuffels markt ter wereld die toevallig vandaag gehouden werd. Ontelbaar veel buffels werden hier verhandeld op een enorm terrein. Helaas kwamen we met onze schoenen niet ongeschonden uit de strijd! Via een marktwinkelstraat kwamen we weer uit bij onze busjes. Rentapao is een Kota wat stad betekend. Een Dessa is een woonbuurt en een Kampong is een dorp. De stad Rantepao telt 100.000 inwoners met een mooie Alun alun ofwel stadsplein dat mooi aangekleed was. Alle kleine houten huisje op palen met het dak in de vorm van een boot dienen als rijstopslagplaats. We zagen ook nog veel gebouwen uit de Nederlandse tijd zoals een kerk, school en ziekenhuis dat nog steeds gebruikt wordt. Deze stad is het centrum van cultuur en economie. Na dit bezoek reden we naar Lemo waar we in een prachtige natuurlijke omgeving met veel rijstvelden de hangende graven met Tau tau poppen die evenbeelden zijn van de overledenen die hier in de wand begraven liggen te zien kregen. Ook hier weer een hele traditie die daarmee verbonden is. Onze Nederlands sprekenden gids Cornelius kon er heel veel over vertellen. Tau betekend mens en Tau Tau betekend niet menselijk. Niet elke overledene krijgt een Tau Tau pop. Het ligt eraan hoe welgesteld men is. Een arme familie wordt bijgezet in een natuurlijke rotstekening. Deze zijn op veel plaatsen te vinden. Overal zie je dan ook botten en schedels uit de tijd dat de koppensnellers hier actief waren. De meeste graven zijn versiert met mooie deurtjes met vaak een kop van een buffel erop. Hierna was het tijd voor een heerlijke lunch met een panoramisch uitzicht. Een half uurtje verder rijden bezochten we Karuaya waar weer een aantal prachtige gebouwen begroeid met varens te bewonderen waren met hoofden van buffels en ook schedels. Bij huizen van welgestelden waar iemand overleden is hangen ook een buffelhoofd boven de ingang. Onze laatste bezoekplek van vandaag was Kete Kesu waar we verrast werden met een tropische bui. Ook hier weer prachtige bouwwerken voor de opslag van rijst. Behalve dat kwamen we via een aantal trappen werden bij een begraafplaats in een rotswand waar nog meer overblijfselen te zien waren, Helemaal boven was een natuurlijke grot waar de laagste klasse begraven werd. Al met al een dag met veel overledenen!
Dag 6
Omdat deze omgeving zoveel te zien geeft stond er vandaag weer een gevarieerd programma op ons te wachten. De tuin van het hotel had veel bloeiende bloemen en planten zoals bijvoorbeeld de pagode bloem en ook diverse orchideeën soorten. Allereerst reden we deze ochtend naar Sa’dan en To’Barana het weefcentrum in deze streek, maar onderweg al meteen een stop bij 2 bijzondere witte buffels die langs de weg stonden. De eigenaar stond bij deze pronkstukken die elk 50.000,- Euro waard waren en gebruik werden bij begrafenisceremonies in de familie als gift! Ze worden elke dag gewassen en hun hoofd wordt omhoog gehouden met een touw om een sterkere nek te krijgen en daardoor meer waard te worden. AAngekomen bij het weefcentrum zagen we een vrouw die met katoen en zijden mooie kleden maakte. Even verderop stopten we bij Tongkonan waar men bezig was een oud gebouw helemaal op te knappen op grote hoogte zonder enige beveiliging. Enkele gasten hielpen mee met het vouwen van de bamboe bladen die in het midden met een gasbrander verwarmd werden om te kunnen vouwen. Ook hier konden weer veel mooie kiekjes gemaakt worden. Daarna reden we via een prachtige route over een slechte weg met veel hobbels en bobbels; dat laatste vooral omdat men bezig was de weg provisorisch te herstellen maar het werk niet kon afmaken omdat de diesel van de bulldozer op was! Er heerst in dit gebied echt een dieselschaarste. Het gevolg was dat de eerste auto klem kwam te zitten en losgemaakt moest worden! Uiteindelijk konden we weer langzaam verder rijden en stopten we alvorens aan te komen bij het panorama restaurant nog op diverse plekken voor soms zelfs om een korte wandeling te maken. Er werd een heerlijke lunch geserveerd met prachtig uitzicht op de vallei. We reden nog een stuk verder omhoog om de grotplaats van Lokomata te bezoeken. Hier stonden talloze veewagens geladen met waterbuffels in file te wachten om naar een plek een paar kilometer verderop te gaan omdat daar weer een begrafenisceremonie gaat plaatsvinden van een hooggeplaatst iemand. Hierna reden we een stuk naar beneden en gingen we 1 1/2 uur met de benenwagen omlaag over een betonnen pad wat ons langste diverse Kampungs liet wandelen met prachtige panorama’s en heel veel om te zien. Niet alleen de enorme bamboe planten maar ook enorme varens en aparte palmbomen met ringen over de hele bast. Overal vriendelijke lokale bevolking die ons toelachten en ook weer vroegen om met ons op de foto te mogen. Iedereen genoot volop van deze prachtige omgeving. Dit kun je niet navertellen was wat menigeen zei. Dit moet je met eigen ogen meegemaakt hebben. Een stuk verder omlaag stonden de auto’s op ons te wachten om naar de laatste bezoekplek van vandaag te gaan; de babyboom in Nongnongan. Hier werden vroeger baby’s zonder tanden omwikkeld met een wit doek op dezelfde dag dat ze striemen in deze broodvruchtbomen begraven tussen de stam. Omdat het sap van deze levende vruchtboom wit is, vervangt het de moedermelk en dacht men dat de baby hier verder zou groeien en naar een andere wereld in het noorden van Sulawesi zou gaan. Sinds het Christendom zijn intrede heeft gedaan mag deze manier van begraven niet meer toegepast worden. Niet ver van deze plek vandaag zagen we ook weer mooie rotograven zelfs met een brug er overheen. In een met begrafenisstoet huisjes aan de buitenkant die men voor de toeristen heeft laten staan stonden allemaal stenen pilaren klein en groot die geplaatst zijn toen leden van belangrijke families overleden zijn. Een blijvende herinnering voor eeuwig. Deze enorme stenen worden met de hand geplaatste door de dorpsbewoners om de saamhorigheid binnen de lokale stammen tot uiting te brengen. Bij Monika Lolo genoten we voor een derde keer weer van een smakelijk diner nadat we dat gisterenavond hadden afgesloten met een feestjaar voor de jarige Peter ondersteund met muziek van Tante Lien en Anneke Gronloh. Morgen een vroege start van de dag want we gaan na 3 nachten verkassen naar Sengkang
Dag 7
Na een paar hele mooie dagen met de nodige avonturen gingen de koffers de busjes in om te verkassen naar Sengkang. De vele rode planten die we al dagen langs de weg zien staan hebben de bedoeling voorspoed en geluk te brengen. Ook zagen we al enkele feestvarkens aan bamboe stokken langs de weg staan. Deze worden gebruikt om de onafhankelijkheidsdag (Merdeka) te vieren. Sommigen zijn er al erg vroeg bij om ze te plaatsen! We stopten onverwacht op een plek waar men bezig was de rijst handmatig te oogsten. Een heel intensief werkje waarbij er bosjes rijsthalmen samengebonden worden.Deze kunnen tot 5 jaar lang bewaard worden in een van de ontelbare opslagplaatsen. Zeg je Sulawesi dan zeg je rijst! Op een gegeven moment rijden we over een stuk weg dat door de Nederlanders destijds is aangelegd. Ook zien we een oude in onbruik geraakte brug uit die tijd. Op een mooi uitzichtpunt wordt gestopt voor een foto moment. Bij toeval zien we een knobbel neushoornvogel die verdacht veel lijkt op een Toekan. We rijden de stad Peloponnesos binnen met zijn bijna 200.000 inwoners. Hier zijn stoplichten nodig om het verkeer te regelen. Deze omgeving bestond vroeger uit 1 groot regentschap. Tegenwoordig opgedeeld in 3 stuks. De stad heeft ook een klein vliegveld dat een dagelijkse verbinding onderhoud met de hoofdstad Makassar. Hier zijn we ook weer in Moslimland aangekomen. We passeren een imposant gemeentehuis waar de ambtenaren meestal alleen in de voormiddag aan het werk zijn! In deze stad bevindt zich ook een grote nikkelsmelterij en een lokale haven aan zee. In deze omgeving groeien veel Cashewnoten (aan bomen) Cacao bonen, kruidnagelbomen, rijst en veel tropische vruchten zoals Mango, Durian en Ramboetan. (Een vrucht uit de zeepboom familiediners ook wel harige Lychee genoemd wordt. De Nederlandse naam komt van het Nederlandse Rambutan Rambut betekent “haar” met het achtervoegsel -an krijgt het de betekenis “harig”. Deze bomen worden tot wel 25 meter hoog. Ook de heerlijke Suursak groeit hier volop. Ook groeien hier veel Sagopalmbomen voor het maken van Sagomeel (Kapurung genaamd) Ook produceert men hier veel Kopra (gedroogd kokosvlees). We passeren een straat met heel veel Tamarinde bomen. De takjes worden gebruikt voor het bereiden van vlees en groenten. Ook worden er snoepjes van gemaakt. Gedurende de route wisselen we regelmatig van Regentschap wat ook terug te zien is in de staat van onderhoud van de wegen! Op een gegeven moment passeren we ineens heel veel borden met PKK erop daarbij hangt een klein hart. Het is de vrouwenbeweging die tegenwoordig heel sterk is maar tijdens de tijd van Soeharto misbruikt werd om bij de verkiezingen meer stemmen te vergaren! Wat ook opvalt is dat de daken aan de voorkant versiert zijn met de punt van een boot of horens van een buffel. In deze omgeving groeien ook de zgn. Longarts palmbomen. Het blad ervan is geschikt om erop te schrijven. Het werd vroeger gebruikt als papier. Ook maakten we een stop bij een vrachtauto die Palmolie noten aan het opladen was. Meer dan 70% van alle producten die wij in de supermarkt kopen hebben palmolie als basis. Niet alleen wasmiddelen maar ook eetbare producten, olie om te bakken maar ook cosmetica. Hiervoor gebruikt men het witte gedeelte dat zich in het hart van de palmboom bevindt. We kwamen aan bij de roer van Sengkang waar we in kleine bootjes met buitenboordmotor geschikt voor maximaal 3 personen stapten. Een heel avontuur om vie de rivier in een groot meer te belanden waar volop gevist werd op kleine vissoorten Tilapia en een soort paling van meer dan 1 meter lang. Het meer wordt gevoed door diverse rivieren die hier op uit komen. We zien veel waterhyacinten in bloei. Na 45 minuten varen komen we aan bij de drijvende huizen vas de lokale vissers. Hier stappen we uit, krijgen uitleg over het leven van de vissers en wordt verrast met koffie, thee en vers gebakken banaan met een korstje eromheen. Op de terugweg naar de stad konden we de zonsondergang meemaken. Een van onze boten kreeg echter een kleine motorpech want de propeller was in een visnet verstrikt geraakt! In korte tijd was het euvel weer verholpen. In de duisternis kwamen we met de bootjes aan bij het moderne BBC Hotel in Sengkang. Deze avond stonden er naast diverse vers bereide sappen ook eens een keer frietjes op het menu. Helaas echter geen bier en cola in dit Moslim gebied. Morgen weer een afwisselend programma dat eindigt in Makassar waar ons avontuur over Sulawesi ook begonnen is.
Dag 8
Na een nachtje in het moderne BBC hotel dat direct aan de rivier gelegen was reden we deze ochtend allereerst naar een gebied waar veel weverijen te vinden zijn. Op de eerste locatie bleek de dame op deze zaterdag naar de markt te zijn. Niet getreurd; onze gids Cornelius wist een andere plek waar we wel 2 jongens aan het werk zagen die met een soort gestanste kaarten zoals bij een draaiorgel aan het weven waren. Bij een eenvoudig patroon kan men tot 2 1/2 meter per dag weven op een oud weefgetouw. We zagen hier ook huizen met afdaken voor hun huis die uit 1, 2 of 3 delen bestonden. Hieraan kon je zien op welke stand deze mensen leefden in hun stam. Hierna reden we door de binnenlanden met op plaatsen waar de weg echt weg was door een prachtige natuurlijke omgeving met veel Karstbergen naar enkele panorama uitzichtpunten waar weer de nodige foto’s gemaakt konden worden. Natuurlijk was er ook tijd voor een kopje koffie of thee op een mooi uitkijkpunt. Uiteindelijk kwamen we weer op de hoofdweg richting Makassar uit waar we wat meer kilometers in korte tijd konden maken. Overal was wel enige activiteit te zien met overal wel mensen op de straat. Langs de hoofdweg werd gestopt voor een Indonesische lunch met behalve kip natuurlijk ook vis, want we waren maar enkele honderden meters van de zee en de vele viskwekerijen verwijderd. Langzaam aan begon het helaas licht te regenen. Toen we bij Rammang-rammang aankwamen waar we een mooie boottocht zouden gaan maken werd besloten om ter plaatsen paraplu’s te huren voor 50 cent! Om zodoende toch op een droge manier de boten in te gaan. Een geweldige verborgen juweeltje van de natuur ontvouwde zich voor onze ogen met mangroves, speciale watervallen en Karst rotsen die uit het water staken. Er volgde een afwisselende boottocht die eindigde op een idyllische plek midden in de natuur. De foto camera’s hadden het druk. We maakten over een houten pad tussen de vijvers en rijstvelden een mooie wandeling, Onze gids, samen met Paul vertelden over de rijstteelt en wat er daardoor nog meer gekweekt werd zoals vis en een soort paling die tussen de opgroeiende rijst rondzwom. Ook verbazing wat voor bijproducten de rijstteelt nog meer opleverde. Uiteindelijk werd besloten om het uitvliegen van de miljoenen vleermuizen af te wachten. Hiervoor stapten we weer in de bootjes die naar een plek voeren waar we het spektakel konden gadeslaan. De Arenden vlogen al ongeduldig rond om vleermuizen te vangen op het moment dat ze uit hun holen tevoorschijn kwamen klokslag 18.00 uur bij schemering. Wat een geweldig spektakel om de miljoenen vleermuisjes te zien vertrekken op zoek naar insecten en rijpe tropische vruchten tot groot ongenoegen van de kwekers ervan. Uiteindelijk kwamen we weer aan bij het vertrekpunt van de kleurrijke boten en reden we door naar de hoofdstad Makassar. Hier stond weer een heerlijk diner voor ons klaar. Ons 4* hotel Aston in het centrum dichtbij alle bezienswaardigheden lag dichtbij om daar de komende 2 nachten te verblijven alvorens verder te vliegen naar Flores en Komodo.
Dag 10
Vandaag een echte reisdag! Na een vroeg ontbijt vertrokken we om 6.30 uur richting vliegveld van Makassar. Het was maar goed dat we op tijd op de luchthaven waren voor onze 3 binnenlandse vluchten vandaag want aan de incheckbalie wilde het niet echt vlotten. De medewerkster bleek niet goed ingewerkt te zijn want het duurde eeuwen voordat we uiteindelijk nog net op tijd ingecheckt waren. Het eerste traject naar Surabaya verliep voorspoedig ondanks dat we 30 minuten na schema tijd vertrokken. Dit resulteerde erin dat we de aansluitende vlucht naar Kupang krap de tijd hadden om onze nieuwe instapkaarten op te halen. Deze vlucht vertrok helemaal op tijd wat eigenlijk best bijzonder is in Indonesië. Aangekomen op Kupang hadden we ruim 1 uur de tijd om ergens iets te kopen voor de lunch. In een kleiner vliegtuig met slechts 70 zitplaatsen vlogen we in minder dan 1 uur naar Maumere waar slechts 1 bagageband was en er erg inefficiënt uitgeladen werd! Onze nieuwe gids Silvester stond ons al op te wachten en we konden meteen de bus in naar ons overnachting adres direct op het strand van Flores. Welcome to paradise. Het diner werd ondersteund met live muziek geserveerd op het strand!
Dag 11
Onze eerste volle dag op Flores begon met een eenvoudig ontbijt zoals we dat de komende dagen nog vaker zouden meemaken. Accommodaties op dit eiland, en dan vooral in het binnenland zijn niet zo lux maar brengen ons wel in aanraking met het eenvoudige lokale leven zonder massa toerisme. Oorspronkelijk waren de Spanjaarden en de Portugezen hier koning en pas in de 15e eeuw kwamen de Nederlanders hier met een krijgsmacht van 20.000 man de dienst uit maken na een slimme deal met de lokale bevolking. De naam Flores heeft men te danken aan de Australische zeevaarders die dit eiland deze naam gegeven hebben. Allereerst bezoeken we het authentieke vissersdorp Wuring waar de huizen op palen in de zee staan. Een echt primitief dorp waar meerdere lokale talen gesproken worden. Vroeger werd de gevangen vis geconserveerd maar tegenwoordig met de koeling is dat minder de gewoonte. Onze gids vertelde dat de meeste geboortes plaatsvonden in Januari. Dit komt door de periode van het regenseizoen als de mannen de hele dag thuis zijn! De kinderen net vakantie hadden en volop bezig waren om visjes te vangen. Wat wonen wij toch in een luxe wereld! Hierna reden we naar een traditionele weverij. Onderweg passeerden we een school gebouwd in de Nederlandse tijd en een groot seminarie dat nog volop in gebruik is. Hier is de roeping om pater of non te worden nog erg aanwezig. We stopten bij een soort bedevaartsoord waar ooit een beeld was aangespoeld. Een prachtige grote kerk uit 1899 staat in dit dorp Sikkel. Naast de kerk waren vrouwen bezig Ikat doeken te maken waar men minimaal 3 maanden voor nodig heeft om ze te weven. Het hele proces werd aan ons uitgelegd van het plukken van de katoen tot het eindproduct.
De inkomsten in dit deel van het eiland bestaan hoofdzakelijk uit landbouw en visserij. Men verbouwd natte en droge rijst, macademia noten en cobra ofwel gedroogde kokos. Er komt hier nog steeds ruilhandel voor. 57% van de totale bevolking woont op Java. Elke regio op Flores heeft zijn eigen universiteit. Meestal zijn het privé universiteiten. Voor een doktersopleiding dient je gaan te studeren op Java. Tot en met 15 jaar bestaat er schoolplicht. Er is hier ook familieplanning met max. 2 kinderen. Het aantal echtscheidingen is hier ook hoog en omdat de economische omstandigheden slecht zijn en een van beiden naar Java verhuist om daar werk te vinden. Er is een groot verschil tussen arm en rijk. En Tradities staan hier nog hoog in het vaandel. Er worden nog veel traditionele medicijnen gebruikt. Er is veel bijgeloof en zwarte magie om te genezen. Met een Bemo (lokale bus) wordt het personenvervoer gedaan. Deze naam stamt van de Japanners die hier 3 jaar de scepter gezwaaid hebben. Wat opviel waren de graven van familieleden die naast hun huis; zelfs vaak bij de voordeur begraven worden. Onderweg stond er een heerlijke lunch op ons te wachten. Hierna ging het echt de bergen in om tegen de avond te eindigen in. Moni bij het Kelimutu Paradiso waar we morgenvroeg de krater kleuren meren gaan bezoeken. Het diner was zeer uitgebreid deze avond met zelfs frietjes op het menu. Iedereen op tijd naar bed want om 4 uur loopt de wekker af!
Dag 12
Iedereen stond zoals gebruikelijk op tijd klaar om te vertrekken naar de Kelimutu vulkaan. Na een wandeling van ongeveer 30 minuten kwamen we aan op de top. Het begon inmiddels al een beetje licht te worden zodat we de 3 kratermeren met de kleuren Turquoise, Bruin en Zwart met elk een spirituele betekenis al snel genoeg konden zien. Gelukkig is deze plek nog niet overlopen door toeristen en konden we genieten van een mooie zonsopgang. Helaas verstopte de zon zich gedeeltelijk achter de wolken, maar het vroege opstaan was het zeker waard. Terug in ons verblijf stond het ontbijt op ons te wachten en konden we tegen 8.30 uur vertrekken richting Riung. Ons eerste bezoek was aan een lokale markt in Ndua Ria waar door de vulkaanuitbarsting van de Lewotobi Loki-Loki alles onder een laag as was bedekt. Daarna reden we naar Wolfpack waar we een koffie plantage bezochten waar Robusta en Arabica koffie wordt verbouwd. Een zeer interessante uitleg volgde. Na de pluk doen de geplukte rode bessen een watertest. Drijvende bessen zijn nog niet rijp! Arabica en Robusta zijn de 2 hoofdsoorten. Het verschil is te zien aan de grootte van het blad. 3 jaar na de plant kan de eerste oogst binnengehaald worden. Na afloop kregen we een proeverij aangeboden met 4 verschillende koffies met telkens een glaasje water om de smaak weg te spoelen. De volgende stop was in Wologai waar we allemaal aangekleed werden met een Sarong voordat we het dorp konden bezoeken. Onze wederom uitgebreide lunch was bij Penga Jawa waar we tevens het unieke met groene stenen bedekte strand bezochten. Er is een levendige handel in deze stenen naar diverse landen om er o.a. tegels van de maken. Hoe kleine de stenen hoe veel meer ze opleveren. Hierna een bijzondere happening want een van de banden van onze bus had het begeven. Geen man overboord want onze chauffeur tevens monteur had een vervangende band er binnen 20 minuten alweer op liggen. In de tussentijd waren wij de bezienswaardigheid van de dag want ondertussen gingen wij een stuk te voet verder en passeerden diverse lokale bewoners. Omdat het hier weer vroeg donker is kwamen we tegen 18.30 uur aan in Riung; een echt lokaal dorp waar we bij Pato Resto weer een heerlijke warme maaltijd geserveerd kregen wederom met gezellige live muziek. Zelfs onze gids Silvester nam de microfoon in de hand om een lied te zingen voor ons. Slechts 100 meter verderop bevond zich ons overnachting adres voor de komende nacht; het Pondok SVD.
Dag 13
Na een eenvoudig ontbijt wat niet ongewoon is op dit eiland krijgen we een strandlaken en onze snorkeluitrusting mee en rijden we naar de haven. Hier liggen drie kleinere boten op ons te wachten om richten Nationaal park 17 Eilanden te varen. We leggen aan op een hagelwit strand met een mooie blauwe zee en kunnen de snorkels opzetten want het water is gewoon lauw! Met of zonder zwemvliezen gaan we de onderwater wereld bekijken. Allerlei tropische vissen en koraal kunnen we op korte afstand van het strand al bewonderen. Na een half uur stappen we weer op de boten en varen naar een ander eiland waar we uiteindelijk tot het middaguur blijven. Hier is de onderwater wereld nog mooier met een rif. Ook een aantal ongeoefende snorkelaars gaat een poging wagen. Behalve snorkelen nodigt het zonnetje ook uit om te relaxend of gewoon te zwemmen in het kristal heldere water. De bootsmannen bereiden ondertussen een heerlijke lunch met voor elk wat wils. Hierna wordt de het kampement opgeheven en varen we jammer genoeg weer terug naar het “vasteland” Omdat de bus een klim moet gaan maken naar 1200 meter boven de zeespiegel wordt af en toe de airco in de bus uitgezet om voldoende motorvermogen te hebben om de steile hellingen op te komen. 2 kilometer op dit traject is de weg bar slecht en moet er regelmatig gemanoeuvreerd worden om verder te komen. Onderweg zien we veel zeilen met rijst liggen die gedroogd moet worden alvorens hij gepeld kan worden; de oogst is net achter de rug. Er worden een paar termen genoemd die met de rijstteelt te maken hebben, Padi is de rijstplant. Gabag is rijst die nog niet gepeld is. Gepelde rijst heet Bras. Omdat er onderweg een Alfa of Intomart was voor een toiletstop mochten de toiletgangers bij een lokale familie naar het toilet! De volgende stop was bij de warmwater bronnen van Soa. Nagenoeg iedereen wilde dit wel proberen en stapte in het tot 37 graden warme water wat op 2 verschillende plekken uit de grond kwam De ene bron heeft een licht zwavelgehalte dat goed is voor je huid. Niet voor je sierraden! Na nog een korte rit kwamen we aan in de grotere plaats Bajawa. Hier konden we de vuile kleding naar de laundry brengen. Kosten 1 Euro voor 3 kg was! Overnachting was in het Edelweis hotel in het centrum. Ondanks dat we een “Europees” getint restaurant bezochten bleek de tomatensoep op de menukaart een soort vissoep te zijn. Ook hebben ze geen kaas gegeten van hoe eten te serveren, Frans die Spaghetti had besteld kreeg deze gelijktijdig geserveerd met de soep! Ook de kennis van bier bleek niet erg groot te zijn want de meesten kregen hem warm op te tafel! Ook dat is Indonesië lokaal.
Dag 14
Dat het weer ons niet altijd bevriend kon zijn bleek vandaag. Na een eenvoudig ontbijt leek het in eerste instantie erop dat het aangenaam weer zou worden voor onze dorpenwandeling, echter helaas tijdens de rit erheen veranderde het weer zienderogen en kwamen we in de wolken terecht en begon het licht te regenen. Aangekomen bij het eerste dorp Luca trok de hemelpoort zich helemaal open en moesten we bij het infocentrum enige tijd schuilen. Ondertussen vertelde onze gids Silvester het e.e.a. Over deze regio waar men leeft in de handel van koffie, cacao, rijst en bamboe die hier in ruime mate aanwezig is en perfect te gebruiken als bouwmateriaal. Een heel bijzondere traditie is dat de eigendommen van de ouders doorgegeven worden aan de meisjes in de familie. De mannen zijn uiteindelijk wel de beslissers. Je hebt in het dorp mannenhuizen met op het dak een poppetje en een mes en een sabel. Een meisjeshuis kun je herkennen aan een aantal haarspeldbochten die uit het dak steken. Het jongste meisje in het gezin blijft uiteindelijk later bij de ouders wonen met eventuele partner om voor hun te zorgen. In die zgn. Jongens en meisjes huizen worden zij naar de volwassenheid begeleidt. Blijft een echtpaar kinderloos dan gaan de bezittingen naar een zus of broer van haar. Kinderen die buiten het dorp gaan wonen zijn wel voor eeuwig verbonden met het dorp d.m.v. donaties. Het traditionele huis in het dorp wordt hiermee bekostigd. In het midden van het in hoefijzer vorm gebouwde dorp met zo’n 270 inwoners wordt een Nadu gebouwd; een soort parasol waarbij er in elke windrichting een gat gegraven wordt van 2 meter. In elk van die gaten begraaft men een varken, kokosnoten, kippen en een honden. Dit heeft allemaal met het bijgeloof te maken. Elk traditioneel huis heeft ook een spiritueel centrum waarbij aan elke wand 7 versierde panelen hangen met een diepe betekenis. Inmiddels was het opgehouden met regenen en konden we een tocht door het dorp maken met overal vriendelijke bewoners en veel dieren en huisdieren. Op wandelafstand lag een ander dorp dat er wat minder verzorgd uitzag maar wel met ongeveer dezelfde tradities. In 1 dorp wordt behalve Bahasa nog meerdere talen gesproken! De kindertjes vonden ons bezoek heel leuk en een klein meisje gaf zelfs een dansvoorstelling. Op sommige scholen draagt men elke dag een ander uniform! We stapten in de bus en reden naar een prachtige uitzichtpunt bij restaurant havens door die zijn naam echt eer aan deed. Wat een prachtige panorama uitzicht dat vanwege de bewolking continue veranderde. Uiteindelijk werd de Wolobobo berg compleet zichtbaar. Ook de lunch was van topklasse met heerlijke pompoensoep en een super hamburger met frietjes. Terug bij het hotel zouden we later vandaag gaan vertrekken naar deze berg om de zonsondergang te kunnen zien. Helaas bleef de bewolking hardnekkig en besloten we om deze tour te cancellen. Een wandeltocht door het dorp leverde voor sommigen die het aandurfden wel weer leuke plaatjes op zoals een kerkdienst en een grote bruiloft die gaande was en waar we van harte uitgenodigd werden. Vanavond het avondeten lekker dichtbij huis.
Dag 15
Vandaag rijden we richting een oude stad met nog een Nederlandse kerk die meer dan 100 jaar oud is gelegen op 700 meter boven de zeespiegel. Allereerst moeten we daarvoor afdalen tot zeeniveau; een tocht van bijna 40 kilometer met veel bochten. Onderweg krijgen we nog een kleine taalles. Nosa betekent eiland. Gilt betekent ook eiland. Het eiland Flores is 363 km lang en 20 tot 79 kilometer breed. Geheel Indonesië is maar liefst 5010 km lang van de top van Sumatra tot Papoea. De Indische en Pacifische oceaan treffen elkaar bij Indonesië daardoor is er een sterke stroming. Een bepaalde tijd van het jaar wordt er volgens traditie op walvis gevangen. Echter niet voor de handel. De Beatle noot en Beatle blaadjes samen met lime poeder gemengd zorgt voor een rode kleur in de mond. Deze ingrediënten worden bij een ceremonie als vriendschapscadeau overhandigden. Het wordt gebruikt als kauwtabak of om lippen te kleuren. Ook dood het na het eten de slechte bacteriën. Vroeger toen er nog weinig zuiver drinkwater was werd het gebruikt om speeksel te produceren om zodoende een natte mond te krijgen. De moderne generatie gebruikt dit veel minder. De hoogste berg van dit land is 2400 meter hoog en ligt in de buurt van Ruteng. De berg die we gisteren zagen was de Wolobo die 2245 meter hoog is. Hij wordt ook wel de heilige mama genoemd. We stoppen langs de kust om wat mooie foto’s te maken van de omgeving. Hier zien we ook de zgn harsbomen staan die op Java als plantage te vinden zijn en continue hars laten uitstromen waar o.a. lijm en terpentijn van gemaakt wordt. Hierna stoppen we op een plek waar van de Lontar palmboom sap gewonnen wordt om daar palmwijn van te maken door het dit te destilleren tot 40% alcohol. Van de stam worden o.a. lepels en pepermolens gemaakt. Het blad van deze boom is geschikt als papier om er op te schrijven. Waar hebben we dit al meer gehoord? Overal zagen we kinderen in schooluniform lopen. Naar gelang de leeftijd verandert ook de kleur van de kleding. Vandaag kreeg iedereen zijn rapport uitgedeeld in een mooie map. Na een heerlijke lunch in een restaurant dat veel producten uit eigen tuin gebruikte reden we de bergen verder in. Onze bus had daar blijkbaar problemen mee want uiteindelijk werden we verzocht om uit te stappen en zelf een stuk te voet af te leggen. In deze natuuromgeving zeker geen straf. Onze perfecte chauffeur/monteur had het probleem snel genoeg gevonden en met een niet al te grote vertraging werden de wandelaars onderweg opgepikt om vervolgens het Rana Mese regenwoud meer te bezoeken. Onderweg hadden we het geluk een Macak aapje te zien dat ijverig van de door ons toegeworpen mini banaantjes zat te peuzelen. Uiteindelijk kwamen we aan in Ruteng waar ook de grootste universiteit van Flores ligt. Hier bezochten we een traditioneel dorp met een geheel andere bouwstijl dan dat we tot nu toe gezien hadden. Voordat we het dorp konden betreden werden we mooi aangekleed met Sarong en hoofdbekleding. Silvester en Paul gingen een welkomstceremonie bijwonen waarbij aan de voorouders gevraagd werd of we welkom waren. Wederom een speciaal ritueel met een heel gesprek naar de hemel gericht was hier onderdeel van. Het culturele erfgoed staat ook hier hoog in het vaandel. Op naar het mooie 3* hotel en daarna een heerlijke maaltijd met voor de liefhebbers koffie of thee na. Morgen lekker uitslapen voordat we het laatste traject naar Labuan Bajo gaan afleggen waar ons nog het nodige mooier te wachten staat.
Dag 16
Vandaag mochten we een keer lekker uitslapen! Voor sommigen zorgde de wekker van de Moskee alsnog voor een voortijdige wake-up call! Onze laatste rijroute bracht ons allereerst naar een van de unieke rijstvelden in Cacar. Zonder enige inspanning waren ze niet te zien want we moesten zo’n 10 minuten via bergtrappen naar het uitzichtpunt over een enorme vallei. Hier zagen we diverse “spinnenwebben” gevormd door rijstvelden. Deze heten Linko’s. Een taartpunt eruit heet een Lodoc. De oppervlakte van 1 spinnenweb is destijds verdeeld onder de bewoners van een dorp. De oudste bewoners kregen het grootste stuk toebedeeld. Bij eventuele verkoop van een grondstof. Moet dat eerst met de familie besproken worden. Bij ceremonies. In het dorp wordt de geoogste rijst hiervoor ook gebruikt. De irrigatie vindt plaats vanuit een rivier die er langs loopt. Het is mogelijk 3 oogsten per jaar binnen te halen. In dezelfde vallei ligt ook een voormalig Lepra ziekenhuis gesticht door de Nederlanders. Tegenwoordig fungeert het als fysiotherapie ziekenhuis financieel ondersteund door een Nederlandse stichting. We rijden verder en zien nog steeds enorme hoeveelheden bamboe gewas langs de weg. Het is een heel belangrijk materiaal dat o.a. gebruikt kan worden als waterpijp, voor de huizenbouw echte maken van steigers om huizen te kunnen bouwen. De jonge bamboescheuten worden in de keuken gebruikt als groente. Onderweg naar onze eindbestemming van vandaag passeren we een enorm gebied met rijstvelden. Overal tussenin staan huisjes voor de opslag van de rijst en te gebruiken als rustplek tijdens het werk. Ook hier 3 oogsten per jaar. Na elke 3 jaar slaat men 1 seizoen rijstplanten over om de grond te laten rusten. We zagen ook een machine die bezig was met de automatische oogst. Alleen op grotere percelen is dit mogelijk. Het was zondag en overal zagen we feesttenten staan. Veelal gebruik voor de eerste communie die deze dag gevierd werd. Ook helaas enkele plekken waar een begrafenis ceremonie plaats vond. Ook op Flores ongeveer volgens hetzelfde ceremonieel als op Sulawesi. Onze gids had scherpe ogen want na een snelle stop konden we zien hoe cashew noten groeiden. Nu snapte iedereen waarom deze zoveel duurder zijn dan pinda’s omdat ze aan een boom groeien en niet in de grond. Ook vertelde Silvester over het ontstaan van namen van diverse Indonesische gerechten. Niet al deze namen stammen oorspronkelijk hier vandaan. Onze bus had het deze dag nog zwaar te voorduren want we moest diverse keren een aantal bergen bedwingen. Uiteindelijk zagen we de zee voor ons met de diverse eilandjes die voor de kust liggen. Aangekomen in Labuan Bajo stond er wederom een heerlijke lunch voor ons klaar in een lokaal restaurant. Nog geen 5 minuten verderop lag ons 4* Bintang (wat ster betekend) Flores hotel direct aan zee met een heel mooi zwembad. Tijd om een paar uurtjes daarvan te genieten. Vanavond een laat diner vanwege ook een late lunch.
Dag 17
Na een vroege wake up call vertrokken we om 5.00 uur richting de haven van Labuan Bajo om daar met een klein bootje naar een grotere boot gebracht te worden die ook gebruikt wordt voor meerdaagse tochten door het eilandgebied. Heel Indonesië bestaat uit 17.000 eilanden waarvan er 6000 echt bewoond zijn. Het ontbijtpakket werd aan boord genuttigd terwijl we richting Komodo voeren. Aan boord was een keuken waarvan we later op de dag de klaargemaakte gerechten zouden gaan keuren. Na enkele uren op een rustig tempo gevaren te hebben kwamen we aan bij de plek waar we de Varanen zouden gaan zien. Ook hier weer eerst met 3 tochtjes iedereen aan wal brengen omdat onze boot niet aan de kade kon aanmeren. Ter plaatse stonden 4 gidsen op ons te wachten gewapend met stokken met een V punt om ons te beschermen tegen deze koudbloedige vleesetende dieren die tussen de 40 en 50 jaar oud kunnen worden. We hadden geluk want al snel zagen we de eerste voor onze voeten langs kruipen. We werden op veilig afstand gehouden! Dit was een jonkie. Maar al snel kwamen we grotere exemplaren tegen. Een Aziatische groep moest per se een voor een op de fot met deze bijzondere dieren die tot wel 20 kilometer per uur kunnen verplaatsen. Om hun prooi aan te vallen verstoppen ze zich. Een beet is dodelijk vanwege de grote hoeveelheid bacteriën die ze in hun bek hebben. Ze laten hun prooi eerst bedwelmd raken en gaan daarna aan dit heerlijk maal beginnen. Het is een van de weinige dieren die gevaarlijk is voor de mens. Twee weken eerder was een local nog aangevallen door een Varaan! Na deze spannende wandeling gingen we weer terug naar de boot. Daar had de kok inmiddels een uitgebreide lunch voor ons klaargemaakt. Ook de groene bananen die er uit zagen als niet rijp waren van binnen heerlijk. Na enige tijd gevaren te hebben stopten we bij Pink beach. Deze heeft zijn naar te danken aan het verpulverde roze koraal, schelpen en calciumcarbonaat wat in combinatie met wit zand resulteert in de zachte roze tint. Dit was inderdaad ook te zien. Hier werden we weer met het kleine bootje naar het strand gebracht waar we wederom konden snorkelen. De onderwaterwereld was hier weer heel anders met nog kleurrijkere vissen en koraal in allerlei vormen en soms ook heel fluoriserend qua kleur. Wat een paradijselijk omgeving. Alsof je zelf in een aquarium zwemt. Omdat we al veel geluk hadden gehad met onze zoektocht naar de Komodo varanen waarvan er op dat eiland alleen al zo’n 1700 leven werd in overleg besloten om Rinca eiland over te slaan om te bezoeken. Temeer omdat de wind verkeerd stond en de boot niet echt snel ging. Op Rinca ruim 1300 op dit moment. Paul zat bijna voortdurend over het water te turen toen hij plotseling een aantal kleine dolfijnen zag springen en zelfs salto’s maakten. Niet iedereen geloofde dat maar ook zij zagen uiteindelijk dit schouwspel. Ook waren er gasten die een grote zeeschildpad hadden zien zwemmen. Net voordat we in de duisternis bij de haven aankwamen viel de boot stil. Een van de twee touwen die het roer bedienden was kapot geschuurd. Na niet al te lange tijd was het touw weer gerepareerd en konden we aan wal klimmen. De volgende keer toch maar met een speedboot naar Komodo! De dag werd afgesloten met een diner in een lokaal restaurant recht tegenover het vliegveld van Labuan Bajo.
Dag 18
Omdat onze vlucht terug naar Bali pas om 9.45 uur vertrok konden we nog gebruik maken van het uitgebreide ontbijtbuffet in het hotel. Het inchecken verliep niet erg efficiënt. In Nederland zou dit in elk geval niet werken! 15 minuten VOOR schematijd vertrokken we al richting Bali en nadat we de koffers hadden reden we door het drukke verkeer naar het hotel waar we bij aankomst ook gelogeerd hadden. De rest van de dag kon ieder op zijn eigen manier relaxen om daarna samen van de laatste heerlijke avondmaaltijd te genieten met zelfs een ijsje toe! Frans had dit wel erg gemist ☺
Dag 19
Deze laatste volle dag viel de regen met bakken tegelijk omlaag. Heel ongebruikelijk voor deze periode die eigenlijk de droge tijd is voor dit deel van Indonesië. Ook hier blijkbaar klimaatverandering. Ook de lunch die wederom door Paul georganiseerd was viel weer in goede smaak. De hotelkamers konden nog tot 21.00 uur gebruikt worden omdat onze terugvlucht naar Nederland pas om 00.30 uur vertrok. Met 2 luxe busjes reden we door het drukke avondverkeer richting het vliegveld. Ook hier weer een erg onhandige manier van inchecken! Maar we waren gelukkig op tijd vertrokken.
Dag 20
Met een kleine vertraging vertrok onze vogel richting Dubai en konden we de nachtelijke uren in de lucht doorbrengen. Na een niet erg lange tussenstop vlogen we vervolgens met het paradepaardje van Emirates; de A380 terug naar Düsseldorf om vervolgens weer afgezet te worden bij de diverse opstapplaatsen.